แชร์

ช็อคโกแลตซีสต์ : ถุงน้ำเลือดในรังไข่ อันตรายกว่าที่คิด

อัพเดทล่าสุด: 14 ต.ค. 2025

91 ผู้เข้าชม

ดูแลน้องสาว

Chocolate cyst (ถุงน้ำช็อกโกแลต / Endometrioma): ปวดประจำเดือนรุนแรง มีลูกยาก ถึงเวลาตรวจไหม?

คลิทอเรีย คลินิกสุขภาพเพศ ตรวจภายใน เพชรเกษม 81 กรุงเทพ

คุณหมอใจดี บรรยากาศส่วนตัวเหมือนอยู่บ้าน เปิดกว้างเรื่องเพศ รับฟังทุกปัญหา ไม่ตีตราเรื่องอ่อนไหว

Chocolate cyst หรือ Ovarian endometrioma

คือถุงน้ำในรังไข่ที่เกิดจากภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)

ของเหลวภายในเป็นเลือดเก่าจึงมีสีคล้ายช็อกโกแลต

ผู้ป่วยมักมีอาการปวดประจำเดือนมากขึ้นเรื่อย ๆ

ปวดท้องน้อยเรื้อรัง

เจ็บลึกเวลามีเพศสัมพันธ์

หรือมีบุตรยาก

ช็อคโกแลตซีสต์ คืออะไร

ปกติแล้วเยื่อบุโพรงมดลูก ควรจะต้องอยู่แค่ในโพรงมดลูก และจะมีการหลุดลอกตัวออกมาตามรอบเดือน กลายเป็นประจำเดือนนั่นเอง

ช็อคโกแลตซีสต์ คือถุงน้ำที่เกิดขึ้น เมื่อเยื่อบุโพรงมดลูกก ไปเจริญและฝังตัวในรังไข่

เลือดที่ออกสะสมตามรอบเดือน ทำให้ของเหลวภายในกลายเป็นสีน้ำตาลเข้มคล้ายช็อกโกแลต

ภาวะนี้เป็นหนึ่งในรูปแบบที่พบบ่อยของเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

และอาจพบร่วมกับพังผืดในอุ้งเชิงกรานได้

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของช็อคโกแลตซีสต์

ประจำเดือนไหลย้อน (Retrograde menstruation) เซลล์เยื่อบุและเลือดประจำเดือน โดนบีบตัวจากโพรงมดลูก ไหลย้อนผ่านท่อนำไข่ไปฝังที่รังไข่/อุ้งเชิงกราน
การอักเสบเรื้อรังและภูมิคุ้มกัน
ฮอร์โมนเอสโตรเจน มีบทบาทในการกระตุ้นการเติบโตของโรค
พันธุกรรมและประวัติครอบครัว พบความเสี่ยงสูงขึ้นหากญาติสายตรงเคยเป็นช็อคโกแลตซีสต์
ประจำเดือนมาเร็ว-รอบเดือนสั้น-เลือดออกมาก อาจสัมพันธ์กับความเสี่ยงเพิ่มขึ้น

อาการของช็อคโกแลตซีสต์ และสัญญาณที่ควรสังเกต

ปวดประจำเดือนรุนแรง และนานขึ้นทุกปี (progressive dysmenorrhea)
ปวดท้องน้อยเรื้อรัง หน่วงท้องน้อย หรือปวดลึกเวลามีเพศสัมพันธ์
ปวดถ่ายอุจจาระ/ปัสสาวะ ช่วงมีประจำเดือน หากมีรอยโรคใกล้บริเวณลำไส้/กระเพาะปัสสาวะ
คลำได้ก้อน หรืออึดอัดท้องน้อย โดยเฉพาะเมื่อถุงน้ำมีขนาดใหญ่
ภาวะมีบุตรยาก จากพังผืด รบกวนการตกไข่/การจับคู่ของไข่กับอสุจิ

อาการอาจไม่สัมพันธ์กับขนาดถุงน้ำเสมอ บางคนถุงเล็กแต่อาการมาก ขณะที่บางคนถุงใหญ่แต่อาการน้อย จึงควรประเมินรายบุคคลโดยแพทย์

การวินิจฉัยช็อคโกแลตซีสต์

ซักประวัติและตรวจภายใน ตรวจหาการกดเจ็บ ก้อน หรือพังผืด
อัลตราซาวด์ผ่านช่องคลอด (TVUS) มักพบถุงน้ำผนังหนา เนื้อภายในลักษณะเป็น ground glass
MRI พิจารณาในรายที่ซับซ้อน หรือวางแผนผ่าตัด
การส่องกล้องผ่าตัด (Laparoscopy) เป็นมาตรฐานในการวินิฉัยยืนยันและรักษาไปด้วยในคราวเดียว
การตรวจร่วม เช่น คัดกรองโรคอื่นในอุ้งเชิงกราน/ประเมินภาวะเจริญพันธุ์ตามความเหมาะสม

การรักษาช็อคโกแลตซีสต์

เป้าหมายคือ ลดอาการปวด ควบคุมการโตซ้ำของรอยโรค และ รักษาภาวะมีบุตรยาก แนวทางหลักประกอบด้วย:

ยาบรรเทาปวดกลุ่ม NSAIDs ใช้ตามอาการ
ฮอร์โมนเพื่อกดการทำงานของเยื่อบุ เช่น ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม/โปรเจสตินเดี่ยว, ยาฉีด/ฝังโปรเจสติน, LNG-IUD, หรือ GnRH agonist/antagonist (พิจารณาตามข้อบ่งชี้และผลข้างเคียง)
การผ่าตัดผ่านกล้อง (Laparoscopic cystectomy) พิจารณาในรายที่ถุงน้ำขนาดใหญ่ ปวดมาก ไม่ตอบสนองต่อยา มีบุตรยาก หรือสงสัยรอยโรคซับซ้อน การผ่าตัดควรคงเนื้อรังไข่ให้มากที่สุด
ภาวะมีบุตรยาก อาจต้องอาศัยการส่องกล้องร่วม การทำเด็กหลอดแก้ว (ART) หรือวางแผนรักษาร่วมกับแพทย์เวชศาสตร์การเจริญพันธุ์

การเลือกวิธีรักษาขึ้นกับอาการ ขนาด/ตำแหน่งถุงน้ำ อายุ แผนการมีบุตร และประวัติการรักษาเดิม ควรตัดสินใจร่วมกันระหว่างผู้ป่วยกับแพทย์ โดยให้ข้อมูลครบถ้วน อบอุ่น ไม่ตัดสิน

การดูแลตนเองเมื่อเป็นช็อคโกแลตซีสต์

จดบันทึกอาการปวดรอบเดือนและปัจจัยกระตุ้น (pain diary) เพื่อช่วยวางแผนการรักษา
รับประทานยา/ฮอร์โมนตามแพทย์สั่ง อย่างสม่ำเสมอ
ประคบร้อน ยืดเหยียดเบา ๆ ฝึกผ่อนคลาย (breathing, mindfulness) ช่วยลดความตึงของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน
โภชนาการสมดุล พักผ่อนเพียงพอ และออกกำลังแบบเหมาะสม ลดการอักเสบเรื้อรัง
ติดตามอัลตราซาวด์ตามนัด หากต้องการมีบุตรให้ปรึกษาแพทย์เพื่อวางแผนเวลาที่เหมาะสม

คำถามที่พบบ่อย

1. ช็อกโกแลตซีสต์เป็นมะเร็งหรือไม่?

ส่วนใหญ่ ไม่ใช่มะเร็ง แต่ในส่วนน้อย (น้อยกว่า 1%) โดยเฉพาะในหญิงอายุเกิน 40 ปี หรือถุงน้ำขนาดใหญ่กว่า 6-8 เซนติเมตร อาจเกิดการกลายเป็นมะเร็งได้ แพทย์จึงมักแนะนำให้ติดตามอัลตราซาวด์ทุก 6-12 เดือน เพื่อประเมินความเปลี่ยนแปลงของก้อน

2. ช็อกโกแลตซีสต์รักษาให้หายขาดได้ไหม?

ภาวะนี้เป็นโรคเรื้อรังที่ ควบคุมได้ มากกว่าจะ หายขาด ถ้ารักษาครบและติดตามต่อเนื่องสามารถใช้ชีวิตปกติได้ อัตราการกลับมาเกิดซ้ำลดลงมากหากใช้ฮอร์โมนต่อเนื่องหลังผ่าตัด หรือใช้ฮอร์โมนอย่างสม่ำเสมอ

3. เป็นช็อกโกแลตซีสต์จะมีลูกได้ไหม?

เป็นช็อกโกแลตซีสต์สามารถมีลูกได้ แต่โอกาสอาจลดลงเพราะพังผืดและการอักเสบในอุ้งเชิงกรานส่งผลต่อการตกไข่หรือการจับคู่ของไข่กับอสุจิ หากวางแผนมีบุตร ควรปรึกษาแพทย์เวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ และวางแผนเวลาที่เหมาะสมก่อนผ่าตัด

4. ช็อกโกแลตซีสต์จำเป็นต้องผ่าตัดทุกรายไหม?

ไม่จำเป็นทุกคนค่ะ การผ่าตัดมักพิจารณาเมื่อมีอาการรุนแรง ถุงน้ำขนาดใหญ่ (5 เซนติเมตร) หรือสงสัยเป็นมะเร็ง ในรายที่อาการน้อยหรือยังต้องการเก็บรังไข่ไว้ มีทางเลือกการรักษาด้วยยาและฮอร์โมนก่อน

5. ช็อกโกแลตซีสต์ผ่าตัดแล้วจะกลับมาเป็นอีกไหม?

มีโอกาสกลับมาได้ประมาณ 20-40% ภายใน 5 ปี โดยเฉพาะถ้าไม่ได้รับฮอร์โมนกดหลังผ่าตัด การใช้ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนต่อเนื่องหลังผ่าตัดช่วยลดอัตรากลับเป็นซ้ำได้ชัดเจน

6. อาหารมีผลต่อช็อกโกแลตซีสต์หรือไม่?

งานวิจัยพบว่าอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูง หรือเนื้อแดงมากอาจเพิ่มระดับการอักเสบในร่างกาย ควรเพิ่มอาหารที่มีโอเมก้า-3 เช่น ปลาแซลมอน อะโวคาโด ผักใบเขียว และลดคาเฟอีนกับแอลกอฮอล์ลง

7. ถ้ามีอาการปวดประจำเดือนมาก ควรรีบตรวจเมื่อไหร่?

หากอาการปวดรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ ปวดลึกเวลาเพศสัมพันธ์ ปวดก้น หรือมีประจำเดือนมามากผิดปกติ ควรเข้าพบแพทย์เพื่อตรวจอัลตราซาวด์โดยเร็ว การตรวจตั้งแต่เนิ่น ๆ ช่วยป้องกันพังผืดและภาวะมีบุตรยากได้

8. ตรวจช็อกโกแลตซีสต้องเตรียมตัวยังไง?

โดยทั่วไปไม่ต้องงดน้ำงดอาหาร ตรวจผ่านช่องคลอด (TVUS) ใช้เวลาเพียง 5-10 นาที ไม่เจ็บและปลอดภัย สามารถตรวจช่วงที่มีประจำเดือนได้

9. การตั้งครรภ์ช่วยให้ช็อกโกแลตซีสต์หายไหม?

ในบางรายอาการดีขึ้นชั่วคราวระหว่างตั้งครรภ์ เพราะฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนสูงช่วยกดการทำงานของเยื่อบุ แต่ไม่ถือว่าเป็นการรักษา เมื่อฮอร์โมนกลับสู่ปกติ โรคอาจกำเริบได้อีก