เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis): เมื่อเลือดเม็นส์อยู่ผิดที่ผิดทาง
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis): เมื่อเลือดเม็นส์อยู่ผิดที่ผิดทาง
คลิทอเรีย คลินิกสุขภาพเพศ ตรวจภายใน เพชรเกษม 81 กรุงเทพ
คุณหมอใจดี บรรยากาศส่วนตัวเหมือนอยู่บ้าน เปิดกว้างเรื่องเพศ รับฟังทุกปัญหา ไม่ตีตราเรื่องอ่อนไหว
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)
เป็นภาวะที่เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูก ซึ่งปกติควรอยู่เฉพาะในโพรงมดลูก กลับไปเจริญเติบโตในตำแหน่งอื่น
เช่น รังไข่ ผนังมดลูก หรือแม้แต่ลำไส้ ปอด หรือกระเพาะปัสสาวะ
เมื่อถึงรอบเดือน เซลล์เหล่านี้จะตอบสนองต่อฮอร์โมนเช่นเดียวกับเยื่อบุในโพรงมดลูก
ทำให้เกิดการอักเสบ ปวด มีเลือดออกตามรอบเดือน และเป็นพังผืด
ผู้หญิงหลายคนต้องทนกับอาการปวดประจำเดือนเรื้อรัง โดยไม่รู้ว่าต้นเหตุอาจมาจาก เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่คืออะไร
เป็นโรคเรื้อรังของระบบสืบพันธุ์หญิง พบในวัยเจริญพันธุ์ (อายุ 20-45 ปี)
เกิดจากเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูก (endometrial-like tissue) เจริญอยู่นอกโพรงมดลูก
เมื่อถึงรอบเดือน เซลล์เหล่านี้จะมีการหนาตัวและหลุดลอกคล้ายเยื่อบุมดลูกปกติ
แต่ไม่มีทางระบายออก จึงเกิดการอักเสบและพังผืดสะสม
ตำแหน่งที่เยื่อบุโพรงมดลูกอาจไปเจริญผิดที่ได้
เยื่อบุโพรงมดลูกสามารถไปโผล่ได้ในหลายตำแหน่ง ภายในช่องท้อง และอวัยวะอื่นๆ นอกมดลูก โดยตำแหน่งที่พบบ่อย ได้แก่:
- รังไข่ (Ovarian endometrioma / Chocolate cyst) เกิดเป็นถุงน้ำเลือดสีเข้ม ที่มักทำให้ปวดท้องน้อยและมีบุตรยาก
- เยื่อบุช่องท้อง (Peritoneal endometriosis) ทำให้เกิดอาการปวดท้องน้อยเรื้อรัง
- ผนังมดลูก (Adenomyosis) ทำให้มดลูกโตและปวดมากช่วงมีประจำเดือน
- ท่อนำไข่ ทำให้เกิดพังผืดและภาวะมีบุตรยาก จากการที่ไข่ไม่สามารถเดินทางมาฝังตัวได้
- กระเพาะปัสสาวะ อาจทำให้ปัสสาวะถี่หรือปวด หรือปัสสาวะปนเลือดเวลามีรอบเดือน
- ลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย ทำให้ปวดถ่ายอุจจาระ อุจจาระปนเลือดในช่วงมีประจำเดือน
- แผลผ่าตัด เช่น แผลผ่าคลอด พบเป็นก้อนเจ็บใต้แผล โดยเฉพาะเวลามีรอบเดือน
- ตำแหน่งหายาก เช่น ปอด สะดือ หรือสมอง (รายงานพบได้น้อยมาก) มีอาการเลือดออกตามรอบเดือน ตามอวัยวะนั้นๆ
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- การไหลย้อนของประจำเดือน (Retrograde menstruation) จากการที่มดลูกบีบตัว แล้วเลือดในมดลูกโดนบีบย้อนไปทางท่อนำไข่
- ความผิดปกติของภูมิคุ้มกันที่ไม่สามารถกำจัดเซลล์เยื่อบุที่หลงเหลือได้
- ปัจจัยทางพันธุกรรมในครอบครัว
- ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนสูงเรื้อรัง
- การมีประจำเดือนตั้งแต่อายุน้อย หรือมีรอบเดือนสั้น
อาการของเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- ปวดประจำเดือนรุนแรงกว่าปกติ
- ปวดลึกเวลามีเพศสัมพันธ์ (deep dyspareunia)
- ปวดท้องน้อยเรื้อรังหรือปวดร้าวไปหลัง
- ปวดขณะถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะช่วงมีรอบเดือน
- มีบุตรยากหรือแท้งซ้ำโดยไม่ทราบสาเหตุ
การวินิจฉัยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- ซักประวัติและตรวจร่างกายโดยสูตินรีแพทย์
- อัลตราซาวด์ผ่านช่องคลอด เพื่อดูถุงน้ำในรังไข่หรือพังผืด
- MRI ใช้ในกรณีที่รอยโรคอยู่ลึก เช่น ในลำไส้หรือผนังมดลูก
- การส่องกล้อง (Laparoscopy) เป็นวิธีมาตรฐานในการยืนยันและรักษาในคราวเดียวกัน
แนวทางการรักษาเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
การรักษามีเป้าหมายเพื่อลดอาการปวด ป้องกันพังผืด และคงความสามารถในการมีบุตรไว้ให้มากที่สุด
โดยพิจารณาตามความรุนแรงของอาการและแผนชีวิตของผู้ป่วย
- ยาแก้ปวด (NSAIDs) เพื่อลดอาการปวดในระยะสั้น
- ยาฮอร์โมน เช่น ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ยาฝังคุมกำเนิด หรือยากลุ่ม GnRH agonist เพื่อลดการโตของรอยโรค
- การผ่าตัดผ่านกล้อง เพื่อตัดรอยโรคและพังผืดออก เหมาะในรายที่มีบุตรยากหรือไม่ตอบสนองต่อยา
- การรักษาภาวะมีบุตรยาก เช่น การทำเด็กหลอดแก้ว (IVF) ร่วมกับการรักษาโรคพื้นฐาน
การดูแลตนเองในภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอเพื่อลดระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนส่วนเกิน
- รับประทานอาหารต้านการอักเสบ เช่น ปลา ผักใบเขียว ธัญพืชไม่ขัดสี
- ลดคาเฟอีน แอลกอฮอล์ และเนื้อแดง
- พักผ่อนเพียงพอ และจัดการความเครียด
- ตรวจภายในและอัลตราซาวด์ติดตามตามแพทย์นัด
ราคาบริการตรวจภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- ตรวจโดยสูตินรีแพทย์ + ตรวจภายใน: 1,390 บาท
- อัลตราซาวด์ผ่านช่องคลอด (TVUS): 1,990 บาท
- ปรึกษาวางแผนรักษาและภาวะมีบุตรยาก: 1,390 บาท
- ยาฮอร์โมนควบคุมอาการ: เริ่มต้น 390 บาท
ปวดประจำเดือนเรื้อรัง อย่านิ่งนอนใจ
คลิทอเรีย คลินิกสุขภาพเพศ เพชรเกษม 81 กรุงเทพ
โทร. 081-116-3788
หรือ Line OA: @dr.clitoria
คำถามที่พบบ่อย (FAQ) เกี่ยวกับเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
1. เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ต่างจากช็อกโกแลตซีสต์ยังไง?
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เป็นการพูดถึงตัวโรคโดยรวมที่ครอบคลุมทุกอวัยวะ ส่วนช็อกโกแลตซีสต์ หรือ Ovarian endometrioma เป็นหนึ่งในรูปแบบหนึ่งของเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ ที่เยื่อบุไปฝังอยู่ในรังไข่และกลายเป็นถุงน้ำเลือดค่ะ
2. เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่เป็นกรรมพันธุ์ไหม?
มีงานวิจัยยืนยันว่า มีแนวโน้มถ่ายทอดทางครอบครัว โดยเฉพาะถ้าญาติสายตรง เช่น แม่ หรือพี่น้องผู้หญิง เคยเป็นโรคนี้
ความเสี่ยงของเราจะสูงกว่าคนทั่วไปประมาณ 5-7 เท่า (อ้างอิงจาก ACOG, 2022)
3. เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่สามารถไปอยู่ในอวัยวะอื่น นอกจากมดลูกได้จริงไหม?
จริงค่ะ เยื่อบุสามารถไปเจริญในอวัยวะหลายแห่ง เช่น รังไข่, ลำไส้, กระเพาะปัสสาวะ, ผนังช่องท้อง, กระเพาะอาหาร, สมอง หรือแม้แต่ แผลผ่าคลอด
และในกรณีหายากมากอาจพบที่ปอดหรือสะดือ ซึ่งจะมีอาการเฉพาะ เช่น เจ็บ บวม มีเลือดออกตรงจุดนั้นๆ ช่วงมีรอบเดือน
4. เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ รักษาให้หายขาดได้ไหม?
ยังไม่มีวิธีรักษาให้ หายขาดถาวร แต่สามารถควบคุมอาการได้ดีด้วยยาและการปรับฮอร์โมน
รวมถึงการผ่าตัดในรายที่จำเป็น ทำให้คุณภาพชีวิตดีขึ้นและลดโอกาสเกิดพังผืดหรือมีลูกยาก
5. ถ้ามีลูกแล้ว จะช่วยให้เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ดีขึ้นไหม?
บางรายอาการดีขึ้นระหว่างตั้งครรภ์ เพราะฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนสูงจะกดการทำงานของเยื่อบุ
แต่ไม่ถือว่าเป็นการรักษา เพราะโรคอาจกลับมาได้หลังคลอดหรือเมื่อรอบเดือนกลับมา
6. ปวดประจำเดือนมากทุกเดือน แปลว่ามีเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ทุกคนไหม?
ไม่เสมอไปค่ะ แต่อาการปวดประจำเดือนที่มากขึ้นเรื่อย ๆ หรือรบกวนการใช้ชีวิต ถือเป็น สัญญาณเตือน ที่ควรตรวจโดยสูตินรีแพทย์
เพราะอาจมีสาเหตุอื่นร่วมด้วย เช่น ซีสต์ หรือพังผืดในอุ้งเชิงกราน
7. จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
แพทย์จะวินิจฉัยจากประวัติอาการ และอัลตราซาวด์ผ่านช่องคลอด (TVUS)
หากพบก้อนหรือสงสัยรอยโรคลึก อาจต้องทำ MRI หรือส่องกล้องผ่าตัดเพื่อยืนยันค่ะ
8. เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ ถ้าไม่อยากผ่าตัด มีวิธีรักษาอื่นไหม?
มีค่ะ การใช้ยาคุมกำเนิดฮอร์โมนรวม หรือโปรเจสตินเดี่ยวแบบรับประทาน/ฉีด/ฝัง ช่วยกดรอยโรคและลดอาการปวดได้ดีในผู้ที่ยังไม่ต้องการตั้งครรภ์
การรักษาแบบยาจะเป็นตัวเลือกแรก ๆ ก่อนพิจารณาผ่าตัดในรายที่ไม่ตอบสนอง
9. อาหารหรือไลฟ์สไตล์มีผลต่อเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ไหม?
มีส่วนค่ะ อาหารต้านการอักเสบ เช่น ผักผลไม้สด ธัญพืชไม่ขัดสี ปลาไขมันดี (โอเมก้า-3) และน้ำมันมะกอก
ช่วยลดระดับสารกระตุ้นการอักเสบในร่างกาย
ควรหลีกเลี่ยงอาหารมันจัด เนื้อแดง คาเฟอีน และแอลกอฮอล์
10. เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่มีโอกาสกลายเป็นมะเร็งไหม?
โอกาสค่อนข้างน้อย (ประมาณ 1%) โดยเฉพาะในผู้ที่มีถุงน้ำรังไข่ชนิด Endometrioma ขนาดใหญ่หรือเป็นนานหลายปี
แนะนำให้ติดตามอัลตราซาวด์เป็นระยะตามแพทย์นัดเพื่อลดความเสี่ยงค่ะ
หากคุณมีอาการปวดประจำเดือนมากผิดปกติ หรือสงสัยว่าอาจมีเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
สามารถปรึกษาทีมแพทย์คลิทอเรีย คลินิก เพชรเกษม 81 กรุงเทพ
โทร 081-116-3788
หรือ Line OA @dr.clitoria
